واترمارک چیست و چرا باید از آن استفاده کنیم ؟ راهنمای کامل برای حفاظت از محتوا

واترمارک (Watermark) یک نوع ابزار امنیتی رایج که در حالت فیزیکی و دیجیتال است که برای جلوگیری از سرقت و جعل اسناد و محتوا، تعیین صحت و اصالت آنها و به طور کلی برای حفظ اعتبار و حق مالکیت به کار میرود.

بی شک تا به حال به واترمارک‌های دیجیتال برخورده‌اید: اسم یا علامت‌هایی که روی تصاویر، اسناد و ویدیوها قرار میگیرد تا از سوء استفاده و کپی محتوا جلوگیری کند. از طرفی، اگر به اسکناس‌های کاغذی دقت کرده باشید، آن ها دارای ده ها علامت و نشانه‌، تصویر و رنگ پیدا و پنهان هستند که با تکنولوژی سطح بالا چاپ شده‌اند و از جعل پول توسط افراد دیگر جلوگیری میکنند. واترمارک‌ ها یا همان اطلاعات گنجانده شده در آثار مختلف، از مهم‌ترین و رایج‌ترین تکینک‌ها برای تأیید و حفظ اصالت و جلوگیری از سوءاستفادهمحسوب میشود: از محتوای رسانه‌ای گرفته تا استفاده سیاسی و امنیتی.

در این مقاله از نگاوید درباره واترمارک و انواع آن، نحوه ایجاد و مزایای استفاده از آن صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.

انواع واترمارک و کاربردهای آن

به طور کلی واترمارک به دو نوع زیر تقسیم میشود که در ادامه به طور کامل مفهوم آنها، موارد استفاده و چرایی استفاده از آنها را توضیح میدهیم.

• واترمارک فیزیکی: میتواند شامل تصویر، متن، نشانه یا علامتی باشد که روی اسناد و مدارک رسمی و قانونی، ارزها و اسکناس‌ها، بلیت‌ها، شناسنامه‌ها، کارت‌های اعتباری، پاسپورت‌ها، آثار هنری و… چاپ، حکاکی یا برجسته کاری میشوند. این واترمارک‌ها میتواند بصورت میکروپرینت (الگوهای بسیار کوچک)، جوهر امنیتی (نامرئی)، هولوگرافیک (تصویر سه‌بعدی یا تغییرپذیر) هستند. همانطور که گفتیم این کار برای جلوگیری از جعل و تقلب، تأیید اصالت و اعتبار، حفاظت از حقوق مالکیت معنوی و هویت مالک، جلوگیری از سوءاستفاده و دستکاری، متمایز کردن محصولات و کالاها ایجاد میشوند.
• واترمارک دیجیتال: میتواند به کار گذاشتن اطلاعات در اسناد دیجیتال، ویدیوها‌، فایل‌های صوتی، تصاویر و… است که بصورت مرئی (قابل مشاهده) یا نامرئی (پنهان در کدگزاری‌های فایل) به کار میرود. این کار برای جلوگیری از کپی‌برداری غیرمجاز و حفظ قانون کپی رایت، انتشار محتوای جعلی و مشخص کردن صاحب اثر انجام میشود. این واترمارک‌ها در محتوای ویدویی و متحرک میتواند ثابت در یک محل ظاهر شده یا بصورت پویا، جا‌به‌جا شوند.

چرا باید از واترمارک استفاده کرد ؟

چرا استفاده از واترمارک خصوصا در دنیای دیجیتالی امروز تا این اندازه مهم است؟ بیایید اینطور به قضیه نگاه کنیم: بعنوان مثال شما یک آرتیست و یا تولیدکننده محتوا هستید و برای خلق پروژه‌های خود زمان و انرژی میگذارید. دو حالت وجود دارد: شما با آگاهی و رضایت شخصی آثار خود را بصورت رایگان در اینترنت به اشتراک میگذارید. آیا اینکار به این معنی است که دیگران میتوانند بدون ذکر نام شما، محتوای شما را تکثیر کنند؟ البته که نه! برای حفظ قانون کپی رایت و شناساندن خود به عنوان صاحب اثر، میتوانید از لوگو، اسم، تصویر یا هر علامت و اطلاعاتی که نشانگر مالکیت شما باشد در آثار خود استفاده کنید.

حالت دوم وقتی است که کسی بعد از خرید محصولات و خدمات یا آثار شما، آنرا بصورت غیرقانونی و رایگان در فضای نت منتشر میکند یا حتی خود را بعنوان خالق آنها معرفی میکند. در این صورت نیز وجود واترمارک در فایل‌های دیجیتال، صاحب قانونی اثر را تعیین میکند.

واترمارک میتواند حتی بعنوان تبلیغ نیز به کار رود. صاحبان کسب و کارها معمولاً در محتوای آنلاین خود از لوگو برندشان بعنوان واترمارک و نشانی برای دیده‌ شدن استفاده میکنند. حتماً اسم یا لوگوی یک برند را روی پوشاک خود دیده‌اید که معمولاً بصورت پارچه‌ای به آنها دوخته میشود. این هم یکی دیگر از نمونه‌های واترمارک است.

البته موارد بالا مثال‌هایی ساده و رایج بودند. در سطوح بالاتر امنیتی و تشخیص هویت، وجود واترمارک‌ها که بعنوان شناساننده به کار میروند و معمولاً با تکنولوژی پیشرفته‌تری ایجاد و تشخیص داده میشوند، بسیار ضروری و مهم است؛ از ردیابی و تأیید قانونی تا رمزنگاری و حفاظت.

چه در دنیای دیجیتال و چه در حالت فیزیکی، واترمارک تکنیکی برای جلوگیری از جعل اسناد و مدارک شناسایی و رسمی، جعل اسکناس و تشخیص اصالت آنها، حفاظت از آثار قیمتی و تضمین اصالت آنهاست و میتوانند بعنوان مدرک و اعتباری در مسائل حقوقی به کار روند.

پلتفرم نگاوید به عنوان یکی از سرویس‌های پیشرو در استریم و میزبانی ویدیو، قابلیت اضافه کردن واترمارک و لوگو تحت DRM Text را برای حفاظت از محتوای ویدیویی شما فعال کرده است، تا محتوای شما با بالاترین سطح امنیتی به نمایش درآید.

چگونگی استفاده از واترمارک‌ و چالش‌ های آن

حالا که به گستردگی استفاده و اهمیت این روش پی بردید، بهتر است برای محتوای مجازی یا آثار فیزیکی خود، از روش‌های زیر برای واترمارک کردن آنها استفاده کنید:

میخواهید آثار هنری یا محتوای خود را در فضای اینترنت به اشتراک بگذارید؟ قبل از اینکار با استفاده از برنامه‌های ویرایش عکس، ویدیو، صوت یا متن، امضا و نام خود را به آنها اضافه کنید. واترمارک ایجاد شده میتواند قابل مشاهده باشد ولی میزان شفافیت، اندازه و محل قرارگیری آن نباید به زیبایی و مفهوم کار شما خدشه وارد کند.

کسب و کاری آنلاینی دارید و برای عکاسی و فیلمبرداری از محصولات خود زحمت زیادی میکشید؟ لوگو یا نام برند خود را ضمیمه آنها کنید تا علاوه بر تبلیغات و تقویت هویت بصری، از کپی برداری از ایده‌ها و تلاش‌های شما جلوگیری کند. توجه داشته باشید که این واترمارک باعث دیده نشدن محصولات شما نشود و همزمان به راحتی قابل حذف شدن و برش خوردن نباشد.

برای آثار فیزیکی نیز میتوانید بعد از طراحی واترمارک، با پرینترهای مختلف آنرا چاپ یا با استفاده از لیزر، حکاکی یا دوخت و دوز آنرا در محصول یا بسته بندی آن درج کنید. استفاده از مهر، برچسب، QR CODE نیز میتواند اثرگذار باشد.

• علاوه بر مواردی که در بالا ذکر کردیم، یک واترمارک مناسب و مؤثر باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد ؟

1. قابل تشخیص باشد: چه با مشاهده (یا در فایل‌های صوتی: شنیدن) و چه با ابزارها و تکنولوژی‌های خاص قابل تشخیص و ردیابی باشد.
2. قابل حذف و برش نباشد: اگرچه امروزه با استفاده از نرم‌افزارها یا تکنولوژی هوش مصنوعی، این کار سخت‌تر شده است، اما به طور کلی استفاده از واترمارک‌هایی که کدگذاری شده و پیچیده، توصیه میشود.
3. توجه مخاطب را تحت الشعاع قرار ندهد: واترمارک نباید خیلی بزرگ، خیلی شفاف و به طور کلی خیلی در معرض دید نباشد تا توجه مخاطب را از مفهوم اصلی بازدارد. برای مثال استفاده از واترمارک‌های نیمه شفاف یا هماهنگ با بک‌گراند میتواند بهتر باشد تا علاوه بر زیبایی بصری، به کیفیت و خوانایی اثر آسیب نرساند.

آیا هوش مصنوعی می تواند واترمارک ها را حذف کند؟

ابزارهای آنلاین مانند YouCam AI Object Remover می‌توانند انواع مختلفی از واترمارک‌ ها را حذف کنند اما حذف واترمارک روی ویدیو در پلتفرم نگاوید امکان پذیر نیست.

آیا حذف واترمارک غیرقانونی است ؟

در قانون حق چاپ در ایالات متحده، حذف واترمارک بدون اجازه مالک طبق قانون حق چاپ، بخش 1202 ممنوع است. این قانون بیان می کند که حذف عمدی واترمارک یا علامت حق چاپ بدون رضایت مالک غیرقانونی است اما متاسفانه در ایران قوانین مشخصی برای حذف واترمارک وجود ندارد.

نتیجه‌ گیری

گفتیم که واترمارک‌ها اطلاعات گنجانده شده در انواع محتواهای دیجیتال و یا …. فیزیکی هستند که به منظور ممانعت از به سرقت رفتن یا سوء استفاده و حفظ امنیت و احراز هویت و اصالت آثار هستند. در دنیای امروز که دسترسی به آثار و محتواهای گوناگون راحت‌تر شده و از تکنولوژی برای دور زدن قانون بیشتر استفاده میشود، استفاده از واترمارک میتواند کاری بسیار عاقلانه باشد.

چرا که حتی در صورت سرقت یا سوء استفاده از آثار فیزیکی یا مجازی، تقصیر و اتهامات از خالقان و صاحبان آنها سلب خواهد شد. در این مقاله بیشتر روی واترمارک‌ها در محتوای بصری تمرکز کردیم، اما فراموش نکنید که در محتوای صوتی و داده‌های دیجیتال نیز استفاده از این تکنیک کاربرد دارد.